Kompasleer

Een gezellig, leuk en informatief Scheepvaartforum
Gebruikersavatar
Compass
Berichten: 3062
Lid geworden op: 22 jul 2004 11:11
Locatie: Groningen

Kompasleer

Bericht door Compass »

Zoals bij velen bekend stond de "kompastheorie" bij de 1e rangers op school in een kwade reuk wegens zijn eindeloze rijen formules en onbegrijpelijke diagrammen en bij mij lag dat echt niet anders. Ik begreep er in het begin geen ene rotm..r van! En de uitleg van de leraar maakte het vooral niet duidelijker. Deze man legde alles uit in formules!

Nu zijn er op de diverse zeevaartscholen een aantal wat ik zou willen noemen begenadigde leraren geweest die de gave hadden met een paar enkele woorden en een schetsje de meest gecompliceerde zaken duidelijk te kunnen maken zonder daarbij ook maar één formule te gebruiken. Een paar namen die dan boven komen drijven uit eigen ervaring maar ook van horen zeggen zijn Tjepkema, de Boer (géén familie), Metzlar, Huizing, Van Roon, Haverkamp, Glas en Schutte zonder overigens anderen tekort te willen doen.
Het bekende boek over stabiliteit van Metzlar moge hier als voorbeeld dienen.

Maar om dus even op het kompasstellen terug te komen; Voordat ik ook maar iets begreep van het hele gebeuren kreeg ik het advies om eens in de bibliotheek van de zeevaartschool in Delfzijl te zoeken naar het boekje "Kompasleer voor de Kleine handelsvaart" door bovengenoemde Ph. R. Huizing.
En ziedaar, daarin wordt de hele materie zonder ook maar één enkele formule te gebruiken op een glasheldere manier duidelijk gemaakt op 28 A4'tjes. Dit was de basis waarop ik toen eindelijk mijn studie kon opbouwen en ook iets begon te begrijpen van de hele formule handel.
Nodeloos te vermelden dat ik het boekje destijds onmiddellijk gekopieerd heb maar ik was het al weer een aantal jaren kwijt. Onlangs heb ik het gelukkig weer terug gevonden en besloot toen om het voor de zekerheid ook maar even in de computer te scannen.
Het boekje is destijds uitgegeven door de Stichting Studiefonds voor de Kleine Handelsvaart en is, voor zover ik weet, niet meer in de handel. Zou iemand hiervan nog een exemplaar hebben of kunnen bemachtigen dan houd ik me sterk aanbevolen; ik zou het origineel dolgraag willen hebben.

Zeer waarschijnlijk zijn er enkelen onder U die ook wel eens hun licht willen opsteken en daarom leek het me nuttig om de scans maar even op mijn webdisk te zetten.

Op het volgende adres in de map "Kompasleer"

Rob Deelder (RIP)

Bericht door Rob Deelder (RIP) »

Hallo Bert,
mij doe je er zeker een plezier mee, in het grijze verleden heb ik dat boekje
n.l. ook gehad. Bedankt voor het scannen en het plaatsen op het net.
jurrie

Bericht door jurrie »

hoi bert

het ligt al uitgeprint op mijn nachtkastje, bedankt .
gedurende mijn studie voor de khv in rotterdam werd er niet veel aan kompasleer gedaan. in ieder geval nooit over dat boekje gehoord of gebruikt.
wij werden niet geacht om zelf aan een kompas te vogelen , dat was alleen voor eerste rangers . men dacht toen natuurlijk , die komen toch niet verder dan de middelandse zee. wat wel opviel was, dat je ook voor je aanvulling er niets meer over kreeg ,waarbij je toch dan wel oceaan navigatie kreeg. de echte werking van een flinderstaaf kon ook niemand mij uitleggen ...... de meesten dachten dat die er aan hing ter compensatie van de achtermast. ik lees trouwens in dit boekje ook niet wat je nu precies kunt doen met die flinderstaaf als je van rotterdam naar zuid afrika vaart en de magnetsche equator over gekacheld bent.
misschien kun jij ons dat nog eens uitleggen want je gaat natuurlijk ook niet mee om het kompas daar nog eens lekker voor ons af te stellen.

gr jurrie
Gerard

//

Bericht door Gerard »

Ik heb er één meegemaakt die ongemerkt zijn compas had gecompenseerd. Als het zijn wacht was zette hij een muziekje op in de stuurhut van z`n jacht. Bij ruw weer stuurden we niet op de automaat, dat kreng liep dan gloeiend heet, maar met de hand. Als hij zijn muziek op zette week hij meer dan 15 graden van z`n koers af, en stuurde lekker door. Niks in de gaten. Maar ik had hem bij de bouw al gewaarschuwd: Flikker die stomme luidsprekers de stuurhut uit. Niks, ,,dat stoort niet op zo`n grote afstand`` (1,5 mtr.). Op mijn wacht konden we weer eerst een eind op koerscorrectie. Dat noemen ze een zigzag lijn. Het was een doodgoeie kerel, maar verrekkes eigenw......Gr.Gerard.
Gebruikersavatar
Harry G. Hogeboom
Berichten: 14378
Lid geworden op: 22 jul 2004 02:07
Locatie: Canada

Kompassleutel

Bericht door Harry G. Hogeboom »

Heeeh Bert,

Prettige dagen en een voorspoedig nieuwjaar!

Ik wou dat je me dat eerder had verteld van dat Kompasboekie, ik ga nu proberen m'n kompas boven m'n buro, dat al 10 jaar de zelfde koers voor ligt, om dat nu af te stellen. :wink: 8) :lol:
Bedankt eeeh :wink:
MVG HGH.
"Don't sweat the small stuff"
Theo Horsten (R.I.P.)

Bericht door Theo Horsten (R.I.P.) »

Kijk maar uit, Harry. Straks blijkt nog dat je met je met je huis op een ramkoers ligt en moet je de hele handel vier streken draaien. Dat kan wel, maar het zal een slordige cent kosten, vrees ik. Ik zou dat kompas maar met rust laten.

Mag ik intussen eens aan terzake kundigen vragen hoe belangrijk het magnetisch kompas tegenwoordig nog is? Als noodvoorziening, dat is duidelijk, maar als dat (nog) het enige is, kan het dan niet kleiner en goedkoper? Vliegtuigen hebben ook nog altijd een magnetisch kompas, ergens in een hoekje weggefrommeld, vaak boven de ramen, tussen de twee vliegers in. Ik meen me te herinneren dat het daar bij een Airbus ook zit. Bij een DC9 zat het rechts boven net binnen de deur van de cockpit, achter een luikje. Achter de vliegers, dus. Luikje open en dan boven de ramen een spiegeltje openklappen en sturen maar. Het was keurig gecompenseerd; ik heb de stuurtafel wel eens gezien. Of kan er eventueel nog automatisch op het magnetisch kompas worden gestuurd?
Vertel eens hoe dat tegenwoordig zit.

Overigens kun je als de gyro uitvalt voor rare dingen komen te staan. Ik haalde een grote nieuwbouw havensleper uit Singapore, bestemd voor Ras Tanura. De "Marjan 6", was dat. Prachtige boot, groot, sterk, heel breed. Gebouwd door Gul in Jurong. Een heel speciaal ontwerp van een bureau uit Seattle waarvan ik de naam vergeten ben. Had vier roeren om vooruit te varen en drie speciaal voor achteruit. Hij kon net zo hard achteruit als vooruit, maar in verband met het gevaar van beschadiging van de vooruitroeren bij achteruit varen, mochten we bij de poefvaarten niet harder dan 9 of 10 mijl per uur achteruit. Beetje flauw, maar wel leuk was een langzaam bootje oplopen, afstoppen en hem laten passeren en dan omdraaien en hem nog een keer achteruit varend oplopen. Tja, je moet toch wat voor het broodnodige entertainment, nietwaar?
Nu had dat natuurlijk niets met de gyro te maken, maar daar kom ik nu aan toe.

Je kon aan stuurboord en aan bakboord in een prachtige, comfortabele stoel zitten sturen. Daar had je een gyrorepeater en twee achter elkaar geplaatste stuurhandels: de eerste, het dichtst voor je, voor vooruit varen en een tweede daar weer vóór om achteruit varend te sturen. De besturing overschakelen van stuurboord naar bakboord of omgekeerd deed je met een drukknop. Dat ging prachtig en het stuurde prima. Dat mocht ook wel, want zoals je dat bij havenslepers vaker tegenkomt, hadden we geen autopilot. Op het handje sturen dus.

Zoals ik meen ik al eens heb verteld heb ik geen enkele keer een nieuwbouw uitgehaald waar we géén blackout kregen. Dat gebeurde meestal kort na vertrek en gewoonlijk als ze beneden overschakelden naar het zeebedrijf, zal ik maar zeggen. Klats, boem, alles weg. Dat loste zich over het algemeen ook even snel weer op, maar het was voor mij wel reden om nooit in donker te vertrekken. Een ongeduldige opdrachtgever wilde dat ik met het gloednieuwe surveyschip "Argungu" bij nacht van Harlingen vertrok, bestemd voor Lagos, dus het stak niet op een uur. Ik wilde dat niet en ik zei ook waarom: ik voelde er weinig voor om het risico te nemen een blackout te krijgen terwijl we langs de Pollendam voeren. Nou, dat was allemaal maar onzin, want er was geen enkele reden voor een blackout, zei die ongeduld. Anyway, we vertrokken de volgende morgen bij daglicht - en kregen eenmaal buiten, boven de eilanden, prompt een blackout. Toen pas zag die projectmanager van dat bouwbureau mijn punt.

Maar komaan, terug naar de "Marjan 6". Kort na vertrek Singapore kregen we géén blackout. Die kregen we pas veel later, vrij dicht onder de kust van Sumatra, ter hoogte van Belawan. Hartstikke donker, aardig winderig. Klats, boem, alles weg.
Geen radar, geen gyro, terwijl die volgens Bartjens toch door hadden moeten lopen. We hadden na een kwartiertje weer power, maar de gyro was natuurlijk volledig de kluts kwijt en dus moesten we op het magnetisch kompas gaan sturen. Keurig kompas op het schavotje met een periscoop in het midden van het stuurhuis, want kompassen stelt men nu eenmaal bij voorkeur in het vlak van kiel en stevens op, prachtig mooi allemaal.
Helaas waren ze één ding vergeten: om daar in het midden, onder die periscoop, ook een voorziening te maken om te sturen. Een handeltje of twee knoppen, of wat dan ook. Maar mooi niks. Ze hadden blijkbaar gerekend op mensen met meterslange armen.

Een paar snel aan elkaar gebindselde bezemstelen met aan het eind een in elkaar gedraaide en gebogen klerenhanger van de stomerij moest uitkomst brengen. Daar sta je dan, op je prachtige gloednieuwe sleepboot, gebouwd onder ABS, maar dan alles 20% boven de normen van datzelfde ABS. Gebouwd voor een buitentemperatuur van 50°C en een zeewatertemperatuur van weet-ik-veel. Allemaal alarmen en alles wat je deed werd door een computer op tape geregistreerd. Maar sturen met twee bezemstelen en een klerenhanger tot de gyro weer ingeslingerd was.

Die boot was voor Aramco en we hadden een paar lieden van die club aan boord. Dat zijn de meest chagrijnige mensen die op deze wereld rondlopen, is iemand dat wel eens opgevallen?
Nadat ik de Marjan 6 had afgeleverd en even thuis was geweest, ging ik terug naar Singapore voor de Marjan 5. Een ander ging ermee varen; ik moest alleen zorgen dat hij zo snel mogelijk naar zee kon.
Uiteraard vertelde ik die chagrijnen van Aramco die op de werf van Gul Engineering in een paar Port-a-cabins doorlopend ruzie met elkaar zaten te maken, wat ik had beleefd, maar ze luisterden niet eens. We hebben de boot toen op eigen kosten uitgerust met twee bamboestokken met aan het eind een keurige haak, want zo'n klerenhanger is natuurlijk te slordig. Die heeft hij tijdens de reis niet nodig gehad want hij kreeg geen blackout; die zijn klaarblijkelijk aan mij voorbehouden. Mijn magnetische persoonlijkheid werkt mogelijk storend op de elektrische installatie, ik weet het anders ook niet.
Nee, hij kreeg geen blackout. Wel andere problemen, maar dat voert hier te ver. Ik ben soms een tikkie lang van stof. Sorry! :roll:

Maar ik vroeg dus naar de rol van het magnetisch kompas in het moderne scheepvaartbedrijf.

8)
ed bartels

kompasleer

Bericht door ed bartels »

Sporonia 1962
We zien de kust van Corsica. De meester staat of liever hangt links voor me aan z'n koffie te lurken en verteld van vroeger. Ik had de wieltorn en lag goed op koers. Heerlijk rustig weer. Het was net een huiskamer.
De ouwe was in de kaarten aan het rommelen met de rug naar ons toe. Na een tijdje draait hij zich om en schiet op me af om op het kompas te kijken. 'Go...verde,go....verde....zie je niet dat we recht op het strand af gaan?'en hij begon meteen hard bakboord te geven. Hij had gelijk, even daarvoor had ik me even afgevraagd waarom het land was verschoven.
Maar ik lag toch precies op koers? was mijn verweer. Ja, dat was zo.
Ineens had de ouwe het door. Kaptein Boon is in mijn ogen altijd het grote voorbeeld geweest van een goed zeeman. Hij liep om me heen en duwde de meester weg van zijn plekkie. 'Ben jij besodemieterd, halve zool, je staat daar naast het kompas te ouwehoeren met een levensgrote baco in je zak''!
Probleem gevonden.
Groetjes Ed
Gebruikersavatar
Arie Hazebroek
Berichten: 2097
Lid geworden op: 03 jul 2005 11:14

Bericht door Arie Hazebroek »

Op de Nedlloyd Asia wilde de 1e stuurman een betere ra voor de vlaggen in de radarmast.
Besloten werdt dat ik een ra moest maken van een lengte ( 6 meter )
2½" pijp.
Het werd een prachtig ra-tje maar toen hij gemonteerd was moest ook het kompas worden bijgesteld.
Vraag me af of hij er nog steeds zit.
Ook op de Nedlloyd Africa en Europa moest ik iets dergelijks maken ,maar die zijn wat bescheidener van afmeting geworden.
Gr, Arie.
albert s
Berichten: 260
Lid geworden op: 10 dec 2005 17:06

Bericht door albert s »

Arie, Durf het je niet met zekerheid te zegen,of je ras nog hangen maar vlaggenlijnen komen op deze schepen nog met enige regelmaat naar beneden zeilen ten gevolge van doorgerote ogen of vlaggenlijnblokjes.

Op de Oceania zijn we er in ieder geval ook een keer mee bezich geweest

Albert
Gebruikersavatar
Compass
Berichten: 3062
Lid geworden op: 22 jul 2004 11:11
Locatie: Groningen

Bericht door Compass »

Hallo Theo,

Tegenwoordig zit het magnetische kompas er in elk geval als back-up maar ook als signaal gever voor het off-course alarm via een fluxgate spoel op of onder het kompas. Immers, als de giro "draaiend naar de knoppen gaat" geeft hij dit niet zelf aan maar blijft meestal gewoon zijn laatste koers aangeven. Ook bij het inslingeren zal de boot lekker zigzaggend de giro volgen. Héél doeltreffend tegen torpedo's maar niet echt nodig. Het off course alarm zal echter registreren dat er een verandering in de magnetische flux plaats vind en dus alarm geven.
Op de meeste schepen is er ook nog een voorziening om automatisch op het magnetisch kompas te sturen via dezelfde of een tweede spoel.
...... de meesten dachten dat die er aan hing ter compensatie van de achtermast.
Hallo Jurrie

Niet helemaal juist maar toch er dicht bij. Flinderstaaf is ter correctie van geïnduceerd magnetisme in verticale scheepsconstructiedelen dus masten, schoorstenen, dekkranen. Op schepen met de opbouw achterop is dit in hoofdzaak de schoorsteen als grootste massa en relatief dicht bij het kompas.
De hoeveelheid flinderbar is bij nieuwbouw een kwestie van ervaring en gokken.
Als een schip "de zuid" in gaat en er doen zich afwijkingen voor dan dient de hoeveelheid flinderstaaf te worden aangepast en daarvoor zijn de gegevens van de deviaties op andere breedteabsoluut noodzakelijk.

Hallo Harry,

Zoals je ziet lijkt het me het beste dat je eerst de schoorsteen van je optrekje verwijderd om een optimale betrouwbaarheid te waarborgen :)



Verder weten we allemaal wel een paar voorbeelden wat er met magnetische kompassen mis kan gaan.
Zelf heb ik meegemaakt dat we tijdelijk automatisch moesten sturen op het magnetisch kompas wegens een defecte gyro.
Toen ik even aan het telexen was liep ineens het schip uit zijn koers. Nadere controle bracht aan het licht dat de zender een magnetisch stoorveld veroorzaakte op één bepaalde zendfrequentie (en die had ik natuurlijk nét in gebruik)

Maar het sterkste staaltje tijdens mijn werk als kompassteller heb ik meegemaakt op een 50.000 tons bulkfiets in Vlissingen.
Ik kwam zoals gewoonlijk aan boord vóór vertrek en wilde alles alvast klaarzetten. Om te beginnen kreeg ik het kompashuis met geen mogelijkheid open; alluminium huis met rvs bouten vastgecorrodeerd.
Dus fitter aan laten rukken en met barstend geweld, hamers en griptangen de zaak open laten maken.
Intussen de Kapitein gevraagd hoe groot de deviaties ongeveer waren. Nou, "verry verry large" dus. 30 tot 40 graden was gewoon ! :shock:
Het kompas-type kennende wist ik dat er plenty spareparts aan boord moetsen zijn en verzocht dus om deze eens voorgaats te scheuren.
Bij controle miste ik de magneten.
Dus de Kapitein gevraagd of er wellicht ook nog reserve magneten aan boord waren.
Hierop kreeg ik heel trots het voor mij nooit weer te vergeten antwoord
YES SIR; I ALL SAVED THEM IN THE COMPASS :shock: :roll: :?

Tamelijk recent ook nog op een Nederlanse boot van een rederij met bruine schepen :wink: hadden ze voor een antenne een 1" pijp aan dek gelast op een meter afstand van het kompas. Werd het niet echt beter van :oops:

Groeten,
Bert de Boer


Plaats reactie