KPM

[beijk]

Beroep zeeman

Zoals de heer Theo ook al schreef "je beschrijft al heel snel jou ervaringen en dat betekent dat dit een verkeerd beeld van het beroep zeeman zou kunnen weergeven belangrijke punten kunnen zijn:

1 . bij welke Maatschappij heb je gevaren
2 . welke functie heb je bekleed stuurman, WTK, marconist, olieman, stoker, bootsman matroos kok of bediende
3 . welke landen kwam je alzo

Ik had zeker van een heer Theo die - mooie boeken heeft geschreven en gezagvoerder is geweest - een mooie en goede beschrijving verwacht, maar hij moest toch nog even de KPM noemen omdat hij bij deze Maatschappij zijn contract moest afkopen en slechte ervaringen heeft meegemaakt

Ik zelf heb mij niet gewaagd aan een beschrijving heb van 1953 tm 1957 bij de KPM gevaren als WTK niet altijd de fijnste tijd voor de KPM.
Maar ik heb veel geleerd veel gezien en altijd lekker gegeten bij de KPM waar ik in mijn latere beroep veel voordelen aan heb gehad.

[Theo Horsten (R.I.P.)]

Ik had zeker van een heer Theo die - mooie boeken heeft geschreven en gezagvoerder is geweest - een mooie en goede beschrijving verwacht, maar hij moest toch nog even de KPM noemen omdat hij bij deze Maatschappij zijn contract moest afkopen en slechte ervaringen heeft meegemaakt

Ja, gooi jij maar even een flinke roeiboot los, Beijk. Ik vráág niet beter.
Een mooie en goede beschrijving waarván? En natuurlijk moest ik de KPM noemen, want daar gaat het in dit topic om. Ik móést mijn contract niet afkopen; ik kócht mijn contract af omdat ik dacht: wat doe ik als jonge knul van 22 jaar in godsnaam hier in deze ontzettende klerezooi?

Kijk, als je niet beter wist en nog nooit ergens anders gevaren had, dan kon je misschien denken dat het zo hoorde. Maar ik had al ergens anders gekeken. Ik kwam van een buitengewone plezierige club als de Maatschappij "Zeevaart", oftewel Hudig & Veder. Ik liet me leiden en later verleiden door de mooie verhalen die de leraren van de zeevaartschool die - voor de oorlog - bij de KPM hadden gevaren vertelden over tempo doeloe en de al even spannende en mooie verhalen die wat mensen die ik bij Hudig & Verder ontmoette daar allemaal over te vertellen hadden. Dat was veel mooier dan kolen en erts en graan over de Noord-Atlantic varen. Daarbij kwam dan nog eens het aanlokkelijke voorstel dat de KPM je deed als je, reeds voorzien van je derde rang en bovendien bevaren, het Scheepvaarthuis binnenstapte. Zomaar, van de straat. Met de vraag of ze bijgeval nog een stuurman nodig hadden. Dat was net zoiets als een boer die op een regenachtige dinsdagmiddag na de veemarkt met een dikke tiet met geld een bordeel binnenstapt waar de meiden zich zitten te vervelen. Die laten je niet meer gaan en zo liet de KPM mij ook niet meer gaan. Die schermden met mooie voorwaarden en – voor die tijd – mooie bedragen. Pak aan, beste kerel en dan graag even tekenen bij het kruisje.

Maar echte goede voorlichting over waar je dan in terechtkwam, gaven ze niet. Hadden ze dat in die dagen wél gedaan, dan hadden ze geen hond meer gekregen. Ze hadden nu al de grootste moeite om jonge stuurlieden te krijgen, hadden de rang van 4de stuurman al afgeschaft omdat daar helemaal niemand meer voor te vinden was en die vervangen door een jongste en een oudste 3de stuurman. In die blauwe maandag dat ik bij de KPM heb gevaren, begon ik onmiddellijk oudste 3de stuurman en werd later dienstdoend 1ste stuurman. Dat was enerzijds van pure nood, maar anderzijds vanwege mijn kwaliteiten en vaartijd. Ik was gewoon goed voor mijn vak en dat hadden ze drommels goed in de gaten. Niet voor niets kwam er, toen ik allang weg was en ergens anders voer, iemand van de KPM bij mijn ouders in Eindhoven aan de deur om te informeren of ik misschien alsnog terug wilde komen. De arme kerel – ik meen dat het een gepensioneerde kapitein was – had het aardig moeilijk met mijn vader die vijfentwintig jaar als machinist bij de Lloyd had gevaren en die zei dat hij vroeger altijd de indruk had gekregen dat de KPM een eersteklas maatschappij was, maar dat hij intussen beter wist. Er kwam bijna ruzie van.

Maar dat was toen ik alweer weg was. Laat ik even teruggaan naar mijn allereerste échte kennismaking met de KPM: de ontmoeting met de kapitein van het eerste schip waarop ik een paar dagen na aankomst in Indonesië werd geplaatst. Dat schip was de Waiwerang en die kapitein was ene Van Dijk waarvan me de voorletters ontschoten zijn. Een bijzonder fijne man waar ik de beste herinneringen aan bewaar en waar ik ook het een en ander van heb geleerd. Maar dat kwam dus later pas. Nu kwam ik nieuw aan boord en kende hem net zomin als hij mij kende. Ik zie hem nog staan, op het brugdek, buiten, voor zijn hut. Een al wat oudere man met grijs haar en een dunne bril. Gekleed in smetteloos “kort wit” met epauletten op de schouder, stram rechtop terwijl hij me, nadat ik me had voorgesteld als de nieuwe derde stuurman, met zijn hoofd wat achterover aankeek.
“Zo, meneer Horsten,” zei hij. “Ze hebben u in Amsterdam dus ook weten te strikken. Nou, wat ze u daar ook verteld en beloofd mogen hebben, u komt in een enorme rotzooi terecht en daarom zal ik u een goede raad geven. Wat er ook gebeurt en wat u ook ziet gebeuren, er is maar één ding belangrijk en dat is uw eigen hachje. Dat moet u vooral goed in het oog houden.”
Kijk, dat is natuurlijk een leuke binnenkomer en een bemoedigend welkomstwoord. En het ergste was nog dat de man groot gelijk bleek te hebben. Ik heb niet zo erg veel zin om daar voorbeelden van aan te halen, misschien later nog wel eens een keer, maar nu niet. Daar gaat het ook niet om. Het wás gewoon een zootje en dat moet vooral heel moeilijk zijn geweest voor mensen zoals hij. Mensen die hun leven lang bij de KPM hadden gevaren en die nu, twrwijl ze tegen hun pensioen aan zaten, de hele boel naar de kloten zagen gaan.

Maar zo zat dat dus, Beijk. Dat was de reden dat ik de zak nam en mijn vader verzocht om de schadevergoeding aan de KPM over te maken zodat ze me vrij zouden laten. Ik was verdomme toch zeker geen sadomasochist om me nog langer vrijwillig aan die dagelijkse ellende bloot te stellen. Jij kunt je dat misschien wat moeilijk voorstellen, waar ik dan wel een paar oorzaken bij kan bedenken waarom je je dat niet kunt voorstellen. Ik weet niet of je ooit nog ergens anders hebt gevaren, maar met je vier jaar bij de KPM heb je bijzonder weinig, om niet zeggen géén vergelijkingsmateriaal over hoe het óók kan, of in die dagen kón. Daar komt nog eens bij dat je als machinist veel minder te maken had met de problemen waar de stuurlieden zich elke dag opnieuw tegenover gesteld zagen. Jij had niks te maken met dekpassagiers, met bootwerkers die jatten als de raven en de lading moediwllig beschadigden terwijl je daar helemaal niets van kon zeggen. Ja, dat kon je wel doen, maar dan lag je voor je er erg in had twee tussendekken lager in het ruim. Dát was wat kapitein Van Dijk bedoelde met zijn “wat er ook gebeurt en wat u ook ziet gebeuren”.
En ook dan geldt weer: als je nooit ergens rondgekeken kad, kon je mogelijk denken dat het zo hoorde, maar ik was het anders gewend.

En nogmaals: dat moet allemaal nog veel erger zijn geweest voor de mensen die de goede tijd bij de KPM hadden meegemaakt. De kapitein van het schip waar ik dienstdoend eerste stuurman op was – hij was eerste stuurman, dienstdoend kapitein – was een Indische jongen die het er heel erg moeilijk mee had. Ik had al ontslag genomen toen ik daar geplaatst werd en ik weet nog hoe geëmotioneerd hij werd als hij vertelde hoe het vroeger was geweest en hoe moeilijk hij het er nu mee had. Hij gaf me groot gelijk dat ik de kont tegen de krib had gegooid en de KPM “the finger” had gegeven. Voor mij was die laatste tijd op dat bootje tevens mijn enig werkelijk goede tijd bij de KPM en ik dacht: als jullie me hier nou direct op hadden geplaatst, dan had ik mijn contract best uitgediend. Dat kwam omdat we daar de vrijheid hadden – die beste kapitein en ik - waar deze discussie over begon. Vrijheid in gebondenheid waar we met volle teugen van genoten.

Ik wil dit stukkie niet afsluiten zonder nogmaals datgene te zeggen wat ik in dit topic KPM al eerder heb gezegd en wat gemakkelijk terug te vinden is voor degenen die dat willen. Ondanks dat het een akelige periode van mijn varende leven was, heb ik ook bij de KPM toch veel geleerd waar ik later plezier van heb gehad. En de kapiteins die ik bij de KPM heb meegemaakt konden ook verdomd goed váren, onder de omstandigheden in de Indonesische wateren. Ik had daar kijk op, ook alweer omdat ik al bevaren was en dus vergelijkingsmateriaal had. Ze konden navigeren en manoeuvreren als de besten, ook alweer onder moeilijke omstandigheden zoals je die nergens anders aantrof. Daar heb ik van geleerd, zoals je overal en altijd iets kunt leren.

Maar ik zei eerder: Bij een club als de KPM had je ook een hoop gezeik en geouwehoer.
Dat hou ik staande. Een hoop gezeik en geouwehoer onder onmogelijke omstandigheden. Dat laatste had ik er beter even bij kunnen vermelden, wat dat maakte dat ik me er zo aan kon ergeren.
Me ergeren heb ik sindsdien geprobeerd af te leren. Dat valt soms niet mee. Zelfs kleine dingen kunnen een mens ergeren. Zo erger ik me bijvoorbeeld aan de overschatting van de term "gezagvoerder", een term die ik zelf nooit zal gebruiken. Alsof dat iets anders en misschien zelfs een tikkie hoger zou zijn dan kapitein. Gezagvoerder is een functie, kapitein is een rang. De wet kent de term gezagvoerder ook niet. Het hoofdstuk in het vroegere Wetboek van Koophandel had de titel: "Van de kapitein" en daarin werd bepaald dat de kapitein het gezag uitoefende over alle opvarenden. Dat was alles.
Wat ik wel altijd een prachtige titel heb gevonden, is "commodore". Dat vind ik een titel die respect afdwingt, maakt niet uit of het de commodore van een konvooi is of de oudste kapitein van een rederij die deze eretitel gekregen heeft. Dat is nou iets wat ik best had willen worden. Maar ja, zoiets is natuurlijk nooit weggelegd geweest voor een losse jongen zoals ik.
Al met al had ik geen moment van mijn lange leven in de scheepvaart willen missen en dat geldt onverminderd voor die rottijd bij de KPM. Het was een stuk ervaring en ervaring, zowel goede als slechte, is onbetaalbaar.

[jdbvos]

En dan bedoel ik natuurlijk het varen als beroep

KUN je vrij zijn IN een gevangenis

Eigenlijk is dat wel een beetje wat ik bedoel....
Vrijheid binnen je vakgebied: er mocht -én kon !- heel veel om jezelf te ontwikkelen, en kreeg daarin vaak heel veel medewerking
Maar ook het vrijheidsgevoel van 'los zijn' van de vastewal-maatschappij, het schip waar jij op bent letterlijk vrij te voelen bewegen op het water, de metafoor als 'de wind door de haren voelen', maar voor mij ook: de geur van de open zee/oceaan, de zwarte diepte en de spierwitte schuiming van je vaartgolven, het in alle kleuren blauw of groen gekolk van je schroefwater, bij stampend schip (met bijv een lepelhek) zóver over de railing hangen als je durft om de schroef uit- en weer in het water te zien gaan en de luchtspiralen in het water wég zien duwen met een staggering 108 klappen, over de koppen kijken van een SW of B&W bij vollekracht, de gezamenlijke bbq's, het saamhorigheidsgevoel in de bar, hoe zo'n boot een thuisgevoel geeft "in den vreemde"...
En tóch de wetenschap dat 'solid ground' maar een mijltje of 5 weg was....alleen dan wel vertikaal...
Herkent iemand anders dat ook ? Mot toch eigenlijk wel; zoals ik de zeelui (van vroeger) ken....en ik denk dat ondanks alle technische snufjes van nu dat gevoel er nog steeds is....
Het verschil tussen de zeelui-van-nu en ons is, dat wij het zo langzaam aan wél durven uit te spreken
Mooi vak hadden we, hè ? En wát een vrijheid !

Maar laten we vooral Koos niet storen !

[Theo Horsten (R.I.P.)]

maar voor mij ook: de geur van de open zee/oceaan, de zwarte diepte en de spierwitte schuiming van je vaartgolven, het in alle kleuren blauw of groen gekolk van je schroefwater,

Ah, now you're talking. Dat is de zee beleven. Ik heb daar onlangs uitgebreid over geschreven. Te zijner tijd lees je dat misschien wel.

[louis holleman]

Ik denk dat Koos rustig over zijn volgende verhaal nadenkt.
Maar herkenbaar is het wel, wat je schrijft. Ik weet nog dat ik als 12- of 13-jarige nogal eens graag op het ouwe krakfietsje dwars door Duh Haag naar Scheveningen tufte. Daar ging ik dan het liefst op die ouwe roestige lichtopstanden die op de oude havenhoofden stonden, zitten, met mijn neus in de wind (oh wat lekker die zilte lucht en in Parijswijk rook je die niet) en dan begon je te mijmeren over Verweggistan, eh, nou net voorbij de horizon was ook al goed. FF geen school, geen drs. A.W.J. Holleman die je het leven zuur probeerden te maken, gewoon ff geen gezeik. Zo zat ik ook een keer op een bankje vlak bij de semafoor, om een uur of 11 's avonds. Pa en ma weg naar een feest, ikke naar Scheveningen. Terwijl ik weer zat te mijmeren stopten er een paar dienstkloppers "zo jongeman, wat doe jij hier op dit late uur?" Nou, leg het maar uit, jij hoort toch zeker in je nest te liggen? Mee naar het bureau ter plekke en vandaar recht naar huis. "En bellen als je thuis bent, hè?". Ja meneer, goed meneer.
We raken weer aardig o/t hier, maar dat moet dan maar een keer kunnen.
Het is dat kapitein X mijn animo om verder ooit nog een keer bij de RIL te gaan varen totaal verziekt heeft. Voor de rest was het best prima varen daar, toen. Dat heb ik ze in Osdorp ook luid en duidelijk verteld, toen mij gevraagd werd "of ik nog voorkeuren had"

[v+d]

Ik besef, dat ik al aardig op leeftijd begin te raken, vrijheid zit in je hersenpan. Dus zelfs op een stampend bootje van veertig jaar oud, krakend in al zijn voegen kan je je verschrikkelijk opgesloten voelen. En in een mistige machinekamer boven het koppenbordes van een rokende Stork kan je je zo vrij voelen als een vogel in de lucht. Ik heb er nooit veel last van maar veel bureaucraten om je heen, dat voelt erg opgesloten Mooie verhalen van Koos, je krijgt er heimwee van!

[Jos Komen (R.I.P)]

Mooi vak hadden we, hè ? En wát een vrijheid !

Nu was jij wtk, Jan. Als stuurman kon je hier optimaal van genieten.
's Nachts alleen op de brug in the middle of the Pacific, spiegelgladde zee onder een prachtige sterrenhemel.
Geen schip te zien, het enige wat de stilte een beetje verstoorde waren de geluiden uit de vetput, maar dat was een achtergrondgeluid waar je aan gewend was.
Het gevoel van Sitting on top of the world.
Ik heb bij heel wat rederijen gevaren onder diverse vlag op tankers, bulkfietsen, pakjesboten, pakjesboten als containerschip en kusters, ik had toen de vrijheid om daarvoor te kiezen, wilde het gewoon allemaal meemaken.
Toen ik na 20 jaar varen aan de wal ging werken miste ik die vrijheid wel heel erg.
Ik had het er de eerste jaren aan de wal verdomd moeilijk mee, maar het is op den duur toch goed gekomen.

[Coco E]

Ik voelde me al vrij als ik in de bus zat naar Rotterdam, en die bus rammelend het dorp uit reed.
Op de foto hieronder (met zwarte shawl) heb ik waarschijnlijk al voorpret over het vertrek met een schip van alweer een andere rederij, naar weer een ander deel van de wereld.
Ik heb bij dertien rederijen gevaren en vond ze allemaal gezellig, al moest je soms in het begin eventjes wennen aan nieuwe gewoonten en gebruiken. De KPM was natuurlijk mijn favoriet, maar die krijgt wel 5 bonuspunten omdat dit het KPM topic is.

Als R/O had je ook wel een mooi leventje. Kapitein Rodenboog van de Eos zei het al bij de kennismaking: ‘je bent de enige passagier met een eigen hobbyhut’. Deze kapitein kon de zon in het water zien schijnen. Een andere kapitein had daar meer moeite mee, en brulde me toe welk bedrag ik zijn rederij per jaar kostte. Hij was dan in kennelijke staat en had een kwade dronk, in nuchtere toestand was er niets aan de hand met hem.

De meeste foto’s die ik heb staan inmiddels wel op het forum.
Fotorolletje, flitslampje, ontwikkelen en afdrukken waren niet goedkoop. Ik ben wel geen Harderwijker maar ik maakte maar zuinigjes aan foto’s, er moest een soort verhaaltje bij horen en die verhaaltjes schreef ik er in het kort bij in plakboeken enz. Later overgezet naar WP en daarna weer naar Word, en tenslotte weer een beetje bewerkt voor het forum.

Groeten,

Koos van der Elst

[Harry G. Hogeboom]

Them were the days!

Ik voelde me al vrij als ik in de bus zat naar Rotterdam, en die bus rammelend het dorp uit reed.

Tjaaa...die Hollandse dorruppies!( Die zijn trouwens m.i. vrijwel net als alle andere dorruppies in de wereld!!!

[Jos Komen (R.I.P)]

Later overgezet naar WP

Nou ja, overzetten...
Alles overtypen.
WP was destijds ook mijn favoriet, jammer dat we gedwongen werden om op Word over te stappen.