Pagina 77 van 85

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 22 nov 2016 12:03
door Patru (R.I.P)
Ik sluit me aan bij de woorden van Dirk.
Groet, Paul G.

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 22 nov 2016 21:23
door Hanseaat
Ik ga straks nog als een groot geleerde de kist in

Je zegt het voor de grap Theo, maar je hebt een punt. Je zou zo maar hoogleraar Scheepvaartgeschiedenis kunnen worden. Ik meen het.

Gek eigenlijk, nu ik er even over nadenk. Een leerstoel Nederlandse Scheepvaartgeschiedenis hebben we in NL niet. Wél een hoogleraar Geschiedenis van de Nederlandse Popmuziek.... :mrgreen:

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 16:46
door Theo Horsten (R.I.P.)
Ik kom zo op de reacties terug! ff geduld.

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 18:02
door hondasevenfifty
Theo

je hebt er een aandachtige lezer bij voor dit onderwerp ,bedankt voor je inzet en duidelijkheid.

Hans de Haan

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 18:57
door Theo Horsten (R.I.P.)
--------------------
------------------------------- Afbeelding
------------------------------------------------------ m.s. Kota Tjandi – Fijenoord N.V. Rotterdam 1930 - passagiers en vracht

-------------------------------------------------------------------------------Na de oorlog

-------------------------------------------------------------------------------------------3-
----------------

Dirk, Paul, Hanseaat, Hans, dat zijn lovende woorden die ik zeer op prijs stel en die me aansporen om door te gaan met deze klus die ik - dat moet ik eerlijk bekennen - een tikkie onderschat heb. Het is een hoop werk. Maar nogmaals, dat geeft niet. Het is interessant en leerzaam. Maar nu ook weer niet overdrijven hoor en mij aanbevelen voor een hoogleraarschap Maritieme Geschiedenis! Het zou die ouwe Horsten overigens deugd hebben gedaan, want die droomde ervan dat ik doctor in de wis- en natuurkunde zou worden, tot ik die droom ruw verstoorde door op mijn zestiende van pure ellende van school en met het Potje van Mijn Tante naar zee te gaan. De geïnteresseerde lezer kan dat nog eens op zijn gemak nalezen in het eerste deel van mijn epos in negen afleveringen van alweer tweeënhalf jaar geleden. getiteld Naar zee .... Dat eerste deel sluit trouwens wonderwel aan bij dit topic, dus misschien is het een klikje waard.

Maar voor een hoogleraarschap Maritieme Geschiedenis hebben ze in Nederland echt geen op het Griekse platteland omhoog gelopen oude, extra belegen, gerookte en gepekelde potjesschipper nodig, hoor. Zowel in Leiden als in Amsterdam kun je naar hartenlust maritieme geschiedenis studeren. Aan de Universiteit van Leiden is daar een fulltime hoogleraar voor aanwezig terwijl aan de VU in Amsterdam twee dagen per week maritieme geschiedenis en erfgoed wordt gedoceerd door bijzonder hoogleraar Joost Schokkenbroek, conservator van het Scheepvaartmuseum Amsterdam dat de leerstoel ook financiert. Ik ben niet meer dan een broddelaar in de marge en meer pretendeer ik ook niet te zijn. Zoals ik al meerdere malen heb gezegd: al dat geschrijf is vaak voor een groot deel egotrippen. Ook dat geeft niet zolang het resultaat leesbaar is voor een zo breed mogelijk publiek.
Ga ik nu verder met een bekentenis en een correctie.

Onderzoek naar een periode en gebeurtenissen als die waar we hier nu mee bezig zijn, is nooit klaar, nooit áf. Telkens weer blijkt dat bepaalde zaken niet correct zijn of niet compleet. Verschillende bronnen geven vaak verschillende gegevens over een en dezelfde gebeurtenis of leggen het heel anders uit. En mensen maken fouten. Toen ik zo’n vijfentwintig jaar geleden serieus begon met mijn pogingen om het leven van mijn vader tijdens de Tweede Oorlog te reconstrueren, werd het me al spoedig duidelijk dat ik allereerst bij Nedlloyd aan moest kloppen en vragen of ik inzage kon krijgen van alles wat zij van mijn vader hadden. Dat was toen nog redelijk eenvoudig. Het hele archief van de Rotterdamsche Lloyd was nog intact en bevond zich in het nieuwe hoofdkantoor. Bovendien werkte ik toen voor Viking Recruitment in Dover en kwam met enige regelmaat bij Nedlloyd over de vloer omdat wij ook aan Nedlloyd Engelse radio-officieren leverden. Ik had zodoende een leuk binnenkomertje. Ik kreeg kopieën van zijn personeelskaarten wat een heel belangrijke bron van informatie was. Toen ik twee jaar later begon met mijn aantekeningen en research voor het schrijven van De Prijs kreeg ik van Henk Meurs de kaarten van mijn vader uit de oorlog. Daarnaast had ik direct na zijn overlijden in 1967 een aantal papieren veilig gesteld waarvan ik het bestaan kende en waar ik dan ook als eerste naar zocht omdat die heel persoonlijke details over zijn leven bevatten die niet voor ieders ogen bestemd waren. Daar zat ook een heel uitgebreide levensbeschrijving bij die hij in augustus 1946 puur voor zichzelf had geschreven. Die heb ik in de loop der jaren zo vaak gelezen, alsmaar op zoek naar woorden tussen de regels, naar verborgen betekenissen, dat ik grote delen uit mijn hoofd ken. Daarin schreef hij uiteraard ook over de jaren voor de oorlog en dan vooral de moeilijke dertiger jaren en daarin schreef hij onder andere over de tijd toen doorlopend ontslag dreigde: ‘Had in November 1935 een ernstig conflict, maar werd dankzij mijn uitstekende reputatie gehandhaafd.’
Wat dat conflict geweest is, heb ik nooit kunnen achterhalen. Zijn conduitestaten hadden daar ongetwijfeld uitsluitsel over kunnen geven, maar die werden zelfs bijna dertig jaar na zijn dood niet vrijgegeven, ook niet aan mij als enige zoon. Het hele archief van de Lloyd, van 1880 tot 1969 is naar het stadsarchief van Rotterdam gegaan en is daar vrij voor een ieder ter inzage, maar ik betwijfel toch of daar ook personeelsgegevens in te vinden zijn. Overigens maakt het verder ook niet uit; ik weet voor negentig procent wat ik weten wilde en daar ben ik tevreden mee.

Voor dit topic moest ik weer diep in de papieren duiken, ook in zijn personeelskaarten. Dat is veel werk, maar het is leerzaam en ook louterend, want wat blijkt? Tientallen jaren lang heb ik in de vaste veronderstelling geleefd dat mijn vader op 6 oktober 1939 met de Tapanoeli van Rotterdam vertrok voor een reis van zeven maanden, want zo staat het op zijn personeelskaart Tapanoeli 6 oktober 1939. Die zeven maanden klopten ook mooi met de thuisreis, want hij was bijna in Rotterdam toen Nederland op 10 mei 1940 bij de oorlog betrokken raakte en dat was exact zeven maanden na vertrek uit Rotterdam. Ik moest nog zes jaar worden toen de oorlog uitbrak en mijn herinneringen aan de jaren voor de oorlog zijn beperkt, maar de herinneringen die ik heb, zijn stuk voor stuk haarscherp. Ik liet mijn moeder soms versteld staan als ik zo’n herinnering ophaalde. ‘Hoe kun jij dat nou nog weten?’ zei ze dan. ‘Toen was je nog maar net drie jaar!’ Maar ik wist het. Het geheugen van de mens is een raadselachtige zaak. In 1988 publiceerde Nico Scheepmaker een reuze leuk boekje De eerste herinnering waarin hij niet minder dan driehonderdvijftig eerste herinneringen van bekende en minder bekende mensen vastlegde. Die herinneringen dateerden van een leeftijd van minder dan een jaar tot acht jaar oud. Achterin liet hij ruimte voor de eigen eerste herinnering van de lezer en ik schreef daar die van mij, waarvan mijn moeder zei dat ik dat onmogelijk kon weten omdat ik nog geen jaar oud was en bij haar op de arm zat. Maar ik zie het beeld zelf nu nog voor me als een redelijk scherpe kleurenfoto …

-------------------------------Afbeelding

Zo herinner ik me ook flarden van gesprekken van vroeger, nog van voor de oorlog. Behalve mijn tante wier man kapitein was bij de Lloyd, woonden er om ons heen op de Schiedamscheweg nog meer zeemansvrouwen. Sommigen kwam bij mijn moeder over de vloer, anderen ontmoetten we soms op straat en zoals begrijpelijk was dan telkens de vraag waar de man zat. Van die gesprekken herinner ik me één uitdrukking heel goed: ‘Die zit in de Downs.’ Vooral in 1939, het jaar vóór de oorlog, moet dat telkens weer zijn gezegd, want The Downs, de rede en ankerplaats net voorbij Dover, tussen South- en North Foreland, was de plaats waar alle schepen die vanuit het Kanaal op weg waren naar de Noordzee, mogelijk richting Duitsland, door de Engelsen werden gecontroleerd op contrabande.
  • Afbeelding
Mijn vader was op de thuisreis en bijna in Rotterdam toen de Duitsers Nederland binnenvielen en alle schepen naar Engeland of naar neutrale havens werden gedirigeerd en dus moet er in die dagen verschillende malen over ‘de Downs’ zijn gesproken. Ik meen me dat nog te herinneren. Het het ook zij, nu wilde ik voor dit topic die hele reis van de Tapanoeli, van vertrek Rotterdam op 6 oktober 1939 tot terug in het Engels Kanaal eens reconstrueren aan de hand van de scheepstijdingen in de kranten van vroeger. Maar wat bleek? Hij was helemaal niet op 6 oktober 1939 – de negende verjaardag van mijn zuster uit Rotterdam vertrokken! Mijn hele fraaie begin van de vorige aflevering klopt dus niet. Nou ja, het klópt wel, alleen was die datum verkeerd. Die personeelskaarten van de Rotterdamsche Lloyd en die kaarten uit de oorlog zijn voor het merendeel met de hand geschreven en bevatten doorhalingen en correcties, die uit de oorlog idem dito. Dat vertrek met de Tapanoeli haalde ik van zijn kaart van de Lloyd van voor de oorlog. Maar nergens in de kranten vond ik die vertrekdatum. Op zijn kaarten vind ik voor zijn laatste vertrek uit Holland voor het uitbreken van de oorlog drie verschillende datums, maar wel allemaal als vertrekdatum van de Tapanoeli: 6 oktober 1939 volgens zijn kaart van de Lloyd en op twee kaarten uit de oorlog van de Shipping respectievelijk 19 juli 1939 en 20 augustus 1939. Uit de kranten van 1939 heb ik kunnen destilleren dat hij niet op 6 oktober en niet op 19 juli en ook niet op 20 augustus uit Rotterdam vertrok, maar op maandag 24 juli 1939, een sombere regenachtige dag waarop je de kachel wel kon gebruiken, want het was maar 13 graden. De Tapanoeli was een week daarvoor, op maandag 17 juli, binnengekomen en kwam toen vrij uitgebreid in het nieuws omdat er in de laatste haven, Liverpool, in twee ruimen brand had gewoed. De eerste kon door de bemanning vrij gemakkelijk worden geblust, bij de tweede moest de brandweer van Liverpool te hulp worden geroepen. Die eerder genoemde datum van 19 juli als vertrek uit Holland klopt wel; dat moet de dag zijn geweest waarop mijn vader monsterde op de Tapanoeli. Hij zal het weekend vast nog wel even thuis zijn geweest, maar zijn laatste vertrek uit Holland voor dat de oorlog uitbrak, was dus op 24 juli 1939. Dat betekent dat hij nog drie maanden langer van huis was dan ik altijd had gedacht: zes jaar en drie maanden.

---------------------------Afbeelding

Maar hij maakte ook de terugreis naar Holland in 1940 niet mee en hij lag dus ook niet met de Tapanoeli in de Downs toen de Duitsers op 10 mei 1940 Nederland binnenvielen. Die datum van 6 0ktober 1939 die ik altijd als zijn vertrekdatum had aangenomen, vond ik listig verborgen tussen wat doorhalingen en correcties terug op zijn eerste kaart uit de oorlog. Op die dag stapte hij in Tandjung Priok van de Tapanoeli over op de Kota Tjandi – zie de kop van dit verhaal – een motorschip van krap 10.000 dwt van 1930. Die zat toen in de Java-New York Lijn en was op 5 oktober van New York in Batavia aangekomen. Na wat heen en weer crossen via Kaapstad naar New York en terug, vertrokken ze op 30 maart 1940 van Belawan voor de thuisreis naar Rotterdam. Op 30 april arriveerden ze in Weymouth, de haven en rede waar veel schepen door de Engelsen op contrabande werden gecontroleerd en daar lagen ze op 10 mei 1940 nog steeds. Pas een maand later, op 26 mei, gaan ze verder, de Thames op naar Tilbury en later door maar Londen. De oorlog was begonnen. Naar huis gaan kon iedereen vergeten. Op 8 juli 1940 passeren ze Gravesend op weg naar West-Afrika. De OS konvooien naar Freetown begonnen pas in 1941, dus ze moeten alleen hebben gevaren. Van Freetown ging het via Lagos en Accra richting New York. Op 27 augustus 1940 zijn ze in Bermuda en op 30 augustus in Philadelphia.

Afbeelding

De Tapanoeli werd getorpedeerd en ook de Kota Tjandi werd getorpedeerd, maar toen was hij al naar de Bantam gegaan. Hij heeft de heel slechte jaren van de Battle of the Atlantic meegemaakt, voer met een van de eerste konvooien naar Malta waarvoor hij en de hele bemanning door Wilhelmina werden gedecoreerd, hij maakte de landingen in Noord-Afrika en op Sicilië mee, maar hij werd nooit getorpedeerd. Desondanks liep hij persoonlijk grote schade op. In die eerste paar jaar van de oorlog veranderde hij totaal; dat beschrijft hij zelf in die eerdergenoemde CV die ik van hem vond en ik heb zelfs foto's waarop dat te zien is. Ik beschrijf dat in De Prijs, maar nu zal ik die hier in een volgende aflevering plaatsen, dat zou hij vast wel goed hebben gevonden.

En tussen de papieren die ik van hem heb overgehouden vond ik een oude brief van de Shipping over geld. Dat is iets dat me nu nog aangrijpt als ik daar eens goed over nadenk en me in hem probeer te verplaatsen, in die eerste maand van de oorlog, toen ze nog in Londen lagen. Hoe hij zich toen moet hebben gevoeld, wat hij dacht. Op 20 juni 1940 laat hij bij de Shipping in Londen 50 pond achter, bestemd voor mijn moeder. Dat was toen ongeveer 350 gulden, dus twee maandgages of voor mijn moeder bijna vier maandbrieven. Dat moet zijn hele tegoed zijn geweest na die reis van zeven maanden. De gedachte die daar achter moet hebben gezeten, maakt me zesenzeventig jaar na dato nog warm. Hij had toen geen idee wat hem te wachten stond, maar hij moet aan ons hebben gedacht.
Tot zover voor nu.
    • Afbeelding
© 2016 Theo Horsten

----------------

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 21:17
door john.marlit
Heel indrukwekkend Theo ,ik volg het met veel interesse .

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 21:22
door Gert Schouwstra
Theo, dank je voor deze nieuwe verhalen. Ik volg ze met warme belangstelling.

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 21:54
door Allen
Theo, ook ik volg het met veel intersesse.
Om je niet in het vaarwater te zitten heb ik in topic "Wist u dat ..........?" krantenknipsels geplaatst.

Klik >>> HIER

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 23 nov 2016 23:14
door jdbvos
Ik heb maar 1 woord: Geweldig
Hoe krijg je het voorelkaar !

Re: Varen in oorlogstijd

Geplaatst: 24 nov 2016 04:12
door BartR
bedankt Theo .... Ik volg dit met veel interesse