Eten op rantsoen

[Chris.dus]

Toen ik in 1968 bij de KNSM begon, waren er ook nog rantsoenen voor het "lagere" personeel.In de praktijk kwam dat neer op het achteruit. Dus Bootsman, Timmerman, matrozen, o/g's , handlangers en dekjongen kregen een stuk minder te eten en te drinken dan de midscheeps. Daar konden kaptein,stuurlieden en wtk's, te samen met civiele dienst en ladingklerk zich alle dagen vol stampen. Het fraaiste voorbeeld was ooit een party voor het KNSM walpersoneel aldaar die in New York werd gegeven aan boord van de Hercules.Grote salades, gevulde eieren en vele andere lekkernij werden er door de Hofmeester en zijn kornuiten door heen gejaagd. Toen de volgende dag er werd gevraagd of de restanten ( er was plenty over) naar achter mochten was het antwoord kortweg nee. Gelukkig had deze scheiding der klassen ook zijn voordelen. In sommige havens waren er soms heel gezellige feestjes achteruit, ( met de daarbij behorende lokale dames ), zonder enige inmenging van de midscheeps . Achteruit was de bootsman de baas , en verder niemand. En als ik er nu op terug kijk, dan was dat toen wel zo makkelijk.

[tony]

Toen ik in sept.1962 bij de KRL kwam ,aangemonsterd op de scheldelloyd als handlanger,was het voedings geld
4 gulden voor het gewone scheepsvolk.
De officieren hadden meer,maar daarom heb ik er niet minder en lekkerder door gegeten.
Thuis kwam dat niet dagelijks op tafel.
Ik had wat gezelligheid betreft ook niet willen ruilen met midscheeps,zeker niet met de leerlingen.
gr. tony

[P.M. Noppeney]

In 1964 was ik koksmaat/bakker op de Sarpedon van de KNSM, waar toen inderdaad nog de voeding via het rantsoen systeem ging. Zelf had ik daar uiteraard geen last van. Wie dicht bij het vuur zit warmt zich het meest. Na afloop van de vier maanden reis zou het schip in Amsterdam in dok gaan. Voor binnen komst moest er dus het e.e.a. worden opgeruimd. Ook de koel en de vries cel moesten leeg. Voor Ijmuiden gingen we voor anker en verdwenen halve varkens voor en achter voeten en alle overgbleven voeding over de muur. Toen vroeg ik mij echt af of het niet beter was geweest om het op te eten inplaats van de vissen er mee te voeren. Maarja regels zijn regels zal men wel hebbben gedacht.Overigens was er aan boord een olieman Hacket die iedere middag in de kombuis kwam om te vragen of er nog iets over was van het eten. Hij maakte hier een "schurfie"van waar een select gezelschap van mocht mee eten. De vlammen zijn me dikwijls uitgeslagen,zo gekruid was het, maar het was wel heel lekker.

Groeten uit Nieuwediep

Peter Noppeney

[Tino Karunding]

Ik dacht dat wij bij de Maersk op 7 US zaten. Lijkt niet veel maar je kunt er toch een hoop van doen. Budget is alles tegenwoordig. Je kunt je voedingcijfer een beetje redelijk houden door ook te gaan kijken waar je gaat storen. Thuis ben je ook geen dief van je eigen portemonee dus waarom aan boord dan wel.......

[Ragnar]

Hallo Wim,

check je mail maar 7$/dag is hier uit den boze, dan loopt iedereen weg. Ik durf over de rest van de vloot niks te zeggen aangezien ik hier geen contact mee heb, op de wat mensen van de tankers en offshore na dan. hier in Den Helder gaat het meeste via Den Helder Ship stores, die leveren ook aan de rigs op de noordzee.

Hoor het wel.

[Theo Horsten (R.I.P.)]

Ook de koel en de vries cel moesten leeg. Voor Ijmuiden gingen we voor anker en verdwenen halve varkens voor en achter voeten en alle overgbleven voeding over de muur ... Maar ja regels zijn regels zal men wel hebbben gedacht.

Dat waren geen regels, dat was een initiatief van de hofmeester op aandrang van anderen. De KNSM had veel liever gezien dat jullie met een flink restant aan proviand binnenkwamen. Dan had je voor de volgende reis minder meegekregen!
Vandaar dat het "op" moest en als ze het niet opgevreten konden krijgen, dan maar over de muur.

Op sommige schepen, zoals bijvoorbeeld op de "Leto" en de "Callisto" van Hudig & Veder werd een paar dagen voor aankomst exact uitgerekend hoeveel "het volk" nog tegoed had aan blikmelk, suiker, koffie, thee, kaas, worst, kortom: al het makkelijk te tellen te wegen en bij te houden spul waarna dat op een tevoren vastgestelde dag vlak voor aankomst werd uitgedeeld. Nou ja: ze moesten het komen halen; het werd niet bezorgd. Sommige flikkerden dat vervolgens alsnog zelf over de muur omdat ze het alleen maar wilden hebben "omdat ze er récht op hadden", maar er niets voor voelden om het dan ook mee naar huis te nemen. Ik wist echt niet wat ik zag, toen ik dat voor het eerst meemaakte, ik kwam tenslotte zo van het potje van mijn tante, nietwaar? Toen hoorde ik dat dit een vrij normale procedure was. Ook daar zat de gedachte achter dat je leeg en uitgehongerd moest binnenkomen anders kreeg je voor de volgende reis minder.

Laten we wel wezen: alles staat of valt met een goede kok. Een slechte kok is altijd duur. Een goede kok kan met weinig geld wonderen verrichten. Mijn vriend Jan van der Haven - God hebbe zijn ziel - was zo'n wonder. Die kon, bij wijze van spreken, van een versleten schoenzool nog een chateaubriand maken. We hadden toen bij Wagenborg een vast voedinggeld van 3 gulden 35 per man per dag. Ik hield alles haarscherp bij, nam elke maand de voorraad op en rekende exact uit wat we hadden verbruikt. Jan van der Haven zat altijd beneden de 3 gulden, maar dat vertelde ik hem mooi niet; ik vertelde hem alleen dat hij "goed" zat. Was hij van 2,95 naar 3 gulden gegaan, dan zei ik dat hij duurder was geworden, maar nog steeds niet hoeveel. Jan gooide helemaal niets weg, verwerkte alles en zijn avondmaaltijden van restanten waren vaak de lekkerste.

Van rantsoenen of een laag voedinggeld heb ik eigenlijk nooit iets gemerkt; ik heb over het algemeen aan boord van alle schepen goed gegeten. Nu mocht er vroeger bij ons thuis nooit over het eten worden geklaagd of zelfs maar een kritische opmerking worden gemaakt, waar overigens ook geen reden voor was. Later, als kapitein, pikte ik aan boord ook geen gekanker op het eten. Als de kwaliteit niet goed was of er was niet genoeg dan had ik dat zelf ook wel in de gaten en dan was het mijn taak om de kok daarop aan te spreken. Maar geen opmerkingen aan tafel als: "Die rotzooi vreet ik niet!" Wie klachten had, kon dat bij mij melden en als die klachten gegrond waren, deed ik er iets aan. Maar die waren nooit gegrond, anders zou ik het ook zelf wel hebben gezien of gemerkt.

Dat Wagenborg en Spliethoff en andere rederijen de voeding in handen van de kapitein gaven, was - en is - bij de wet verboden, maar het gebeurde wel. Het kon praktisch gezien op die kleine schepen immers ook niet anders. Maar zoals ik al zei wilde dat bij Wagenborg niet zeggen dat je een tekort uit eigen zak moest bijpassen. Dat het bij Spliethoff wél gebeurde, was me ook toen al bekend. Als je bij Wagenborg kon uitleggen en op papier aantonen dat je door omstandigheden niet uit was gekomen, werd het tekort zonder meer bijgepast, zolang je nu maar een simpele boekhouding kon tonen. Ik vond dat een redelijke eis.
In mijn boekje waarin ik als aflosser mijn ervaringen op elk schip noteerde, staat vaak ook hoe het met de voedingadministratie was gesteld en dat was soms gewoon een klerezooi, terwijl het op zo'n pot met zeven man toch een kleine moeite was om een keer per maand even dat proviandhok in te duiken en de boel op te nemen. Dan zag je ook nog eens iets en kon je de kok zo nodig aanspreken. Zo kon het dan ook gebeuren dat ik een waardeloze kwajongen van een kok de verrotte verse groente naar zijn kop gooide nadat wij - in de zomer - 's middags stamppot witte kool hadden gekregen, een lauwe, grauwe, vloeibare substantie die nauwelijks van havermoutpap te onderscheiden was, een maaltijd waarbij hij knakworst uit blik serveerde. Ik was erg boos. Die gozer dacht dat ik helemaal gek was geworden en vreesde voor zijn leven.

[Chris.dus]

Quote: Als de kwaliteit niet goed was of er was niet genoeg dan had ik dat zelf ook wel in de gaten en dan was het mijn taak om de kok daarop aan te spreken. Maar geen opmerkingen aan tafel als: "Die rotzooi vreet ik niet!" Wie klachten had, kon dat bij mij melden en als die klachten gegrond waren, deed ik er iets aan. Maar die waren nooit gegrond, anders zou ik het ook zelf wel hebben gezien of gemerkt."

Leg mij eens uit Theo, hoe je dat voor je ziet als er in twee verschillende messrooms wordt gegeten.Toegegeven, ik heb ook zelden slecht gegeten op de kustvaart, maar op 1 kuster was er een groot verschil in kwaliteit van het eten in de verschillende messrooms. Volgens jou definitie hadden wij dan niet mogen klagen ? In vind het nog al aanmatigend van je dat jij vind dat de beslissing of eten goed is of niet uitsluitend bij de kapitein ligt. Als iets niet te vreten is , dan klaag ik daar over. Of die ouwe het nu wel of niet lekker vind is totaal onbelangrijk. Maar goed, het geeft wel aan waarom de vaart uiteindelijk alleen nog maar flippen en kaap Verdiers aan dek had.Die hielden hun smoel. En dat vonden ze op de brug en op kantoor wel zo makkelijk.

[P.M. Noppeney]

Theo

Zo heb ik het toen niet bekeken, maarja ik was 18 jaar en niemand vertelde me dat wat je over had de volgende reis in mindering kon worden gebracht. Ik weet niet of het feit dat we in dok gingen meegespeeld heeft. Klagen over het eten heb ik niet meegemaakt, wel dat alles op rantsoen was. Een flinke eter had te kort opsnit om al zijn brood te beleggen en bietste bij de maten de rest bij elkaar. Ook verdween er wel het een en ander vanuit het proviand magazijn als de hofmeester niet oplette. Bij één van de koks waar ik mee heb gevaren leerde ik het begrip "slecht weer schade" kennen. Voeding in breekbare verpakking verdween naar achteruit waar het in dank werd aangenomen door de lagere goden van de dekdienst en de m.k. en vervolgens als schade werd verschreven. Toen ik van de KNSM naar de Holland Amerika Lijn ging en op de "Rotterdam"kwam ging er een nieuwe wereld open. Onbeperkt eten . Van wat van de passagiers terug kwam, en eigenlijk via de stortkoker overboord moest, kon een hele volksstam eten. Ik werkte toen in de bakkerij en we zochten de lekkerste hapjes uit om s'-nachts ons voordeel mee te doen.
Groeten uit een voorzichtig zonnig Nieuwediep

Peter Noppeney

[Theo Horsten (R.I.P.)]

Chris, het gaat erom of de kwaliteit en de hoeveelheden genoeg zijn. Als je als kapitein niet eens in de gaten kunt houden of er in beide messrooms volgens die beide maatstaven goed wordt gegeten, dan is er waarschijnlijk nog veel meer dat je ontgaat en ben je niet geschikt voor je baantje, zo simpel is dat. Verschillen tussen twee messrooms behoren er niet te zijn. Je behoort klachten van de bemanning vóór te zijn en op een kuster met een man of tien, vooruit, 14 man aan boord is dat een simpele zaak. Ik heb op geen enkel schip ooit iets voorgeschoteld gekregen dat "niet te vreten" was, die dunne stamppot witte kool - of dikke koolsoep, dat kan het ook zijn geweest - uitgezonderd. Maar zoiets is dan een eenmalig gebeuren; daar doe je onmiddellijk iets aan. Natuurlijk krijg je op het ene schip uitgebreider, gevarieerder of smakelijker te eten dan op het andere en dat ligt dan altijd aan de kok(s). Ik moet erg ver teruggaan om me een werkelijk sléchte kok te herinneren.

[Chris.dus]

Het klopt Theo, dat het eten aan boord zelden slecht was. Maar zoals gemeld, ik heb 1 uitzondering meegemaakt. In 1974 zat ik op de nieuwe Klazina ( ex Jacob Becker) van Kaptein Visser. Een zeer goede kaptein, die ook niet al te moeilijk deed over de prijs van het eten. Maar onze kok, een Portugees, presteerde het b.v. om de overgebleven spercieboontjes van beide messrooms vervolgens de volgende twee dagen aan de matrozen messroom te serveren omdat hij het zonde vond om weg te gooien.Dag 3 spercieboontjes begon gewoon te vervelen, dus werd er een opmerking richting kok gemaakt door het doorgeefluik. Op dat moment ontplofte de man, rende richting kaptein en begon daar zijn beklag te doen.Nu sprak de man geen woord Nederlands en slechts een paar woorden Engels, dus moest gebarentaal en opmerkingen als "me put in frigidaire" uitleg geven. Kortom, het heeft even geduurd voordat het die ouwe duidelijk was wat er nu precies aan de hand was. Vervolgens gaf hij de kok opdracht om dat soort grappen niet meer uit te halen. Maar veel heeft het niet geholpen. Die kok was gewoon gewend om de matrozen allerlei restjes te serveren, en heeft dat nog twee reizen vol gehouden. Vervolgens heeft hij de zak gekregen.Wat ik hier mee zeggen wil is, dat de kaptein ook niet alles kan regelen. Een kok is goed of niet. En, ook door schade en schande geleerd, haal nooit een geintje uit met een kok.Das niet zo slim.